Ιωάννης Θεμ. Τσουχλαράκης
|
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
Στη σελίδα αυτή προτείνεται ένας, μοναδικός σε παγκόσμιο επίπεδο, δίσκος, ο οποίος περιέχει τις αυθεντικές μουσικές όλων των χορών της Κρήτης και κυκλοφόρησε το Μάιο του 2005 από το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής.
ΤΙΤΛΟΣ: ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗ: ΠΑΓΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ – ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Έρευνα, κείμενα: Ιωάννης Θεμ. Τσουχλαράκης. Μουσική και καλλιτεχνική επιμέλεια: Ι. Θ. Τσουχλαράκης – Γ. Κωνστάντζος
Για το δίσκο έγραψαν...
"Η καλύτερη έκδοση στη δισκογραφία για την κρητική χορευτική μουσική" «Ως η καλύτερη έκδοση στο χώρο της δισκογραφίας για την προβολή της κρητικής χορευτικής μουσικής, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο δίσκος "Οι χοροί της Κρήτης", γιατί είναι και σωστός και ολοκληρωμένος...»
"Η πληρέστερη δισκογραφική έκδοση για την αυθεντική κρητική χορευτική μουσική " «...Η έκδοση αυτή δεν συνιστά απλώς έναν ακόμα δίσκο κρητικής μουσικής, αλλά την υλοποίηση αυτού που έλειπε από το χώρο...»
"Οι χοροί της Κρήτης, ένας μοναδικός δίσκος του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής" «...Πρόκειται για μια εξαιρετική, εξ’ ολοκλήρου νέα, δισκογραφική έκδοση...»
"Για πρώτη φορά ένας δίσκος με τις μουσικές όλων των κρητικών χορών" «Μια ιδιαιτέρως αξιόλογη δισκογραφική έκδοση... Ο δίσκος αυτός συμπληρώνει με εξαιρετικά προσεγμένο τρόπο το κενό που υπήρχε στο χώρο της κρητικής χορευτικής μουσικής στην δισκογραφία...»
"Η πληρέστερη δισκογραφική έκδοση για την κρητική χορευτική μουσική"
Επαινετικό κείμενο της εθνομουσικολόγου Ρενάτας Δαλιανούδη.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΠΑΓΚΡΗΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΣΤΟ ΕΝΘΕΤΟ ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ H διάσωση και διάδοση της πλούσιας πολιτιστικής παράδοσης της Κρήτης είναι ευθύνη του καθενός μας και κατ’ επέκταση όλων των ανά τον κόσμο κρητικών οργανώσεων. Η ΠΕΑ πιστή σ’ αυτή την αρχή από το 1929, όταν επίσημα την υιοθέτησε ως κύρια προτεραιότητα, έχει υποστηρίξει κάθε σχετική προσπάθεια με πλέον πρόσφατα παραδείγματα την περιοδεία πολυθεαμάτων στις ΗΠΑ με θέματα: «100 Χρόνια Κρητικής Μουσικής» και «Χριστιανισμός στην Κρήτη στο Πέρασμα των Αιώνων». Ομοίως, κατά την διάρκεια του 2003 και 2004 παρουσιάσαμε σε περιοδεία ανά τις ΗΠΑ ένα σημαντικότατο θέμα, « Συμπόσιο Κρητικού Χορού και Ενδυμασίας» με τον συγγραφέα, ερευνητή λαογραφίας και χοροδιδάσκαλο κ. Γιάννη Τσουχλαράκη. Μετά από αυτή την επιτυχή περιοδεία ανταποκρινόμαστε με ικανοποίηση στην πρόταση του αγαπητού, πλέον, φίλου Γιάννη Τσουχλαράκη να συμβάλουμε στη διάδοση της μουσικοχορευτικής κληρονομιάς του νησιού μας, χορηγώντας την κυκλοφορία αυτού του δίσκου (CD). Ευχαριστούμε δε και επαινούμε τον κ. Τσουχλαράκη για την πρωτοβουλία του, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να γίνει προσιτό στον καθένα μας ολόκληρο το φάσμα των χορών της Κρήτης, ένας πραγματικός θησαυρός που συρρικνώθηκε επικίνδυνα τις τελευταίες δεκαετίες, απειλούμενος με εξαφάνιση. Ο δίσκος που κρατάτε στα χέρια σας, προσφέρει τη δυνατότητα στους μεγαλύτερους να θυμηθούμε διάφορους ρυθμούς και χορούς της Κρήτης και εν συνεχεία να τους μεταδώσουμε στα παιδιά μας και αυτά στα δικά τους, εξασφαλίζοντας σε μια παράδοση χιλιετηρίδων τη δυνατότητα να συγκινεί γενιές Κρητών εις το διηνεκές. Πρόκειται για χορούς που διαμορφώθηκαν σε διάφορες περιοχές και εποχές, από την Κίσσαμο έως τη Ζάκρο και από την εποχή των Κουρητών μέχρι σήμερα. Κάθε ρυθμός αποκαλύπτει και μια άλλη πτυχή της μεγάλης ψυχής του γένους μας. Εκφράζει επίσης την ιδιαιτερότητα κάθε περιοχής, αποτελώντας πολύτιμο λαογραφικό στοιχείο, του οποίου η εξαφάνιση θα ισοδυναμούσε με πολιτιστική καταστροφή. Χέρι με χέρι στον ρυθμικό κύκλο, ο χορευτής συνδέεται όχι μόνο με τους συγχορευτές του, αλλά και με όλες τις περασμένες γενιές που ακολουθούσαν στις μέρες τους τα ίδια βήματα. Έτσι, προωθείται η σύνδεση των γενεών και η συνεπαγόμενη αθανασία του γένους. Εύχομαι οι απανταχού Κρήτες να αξιοποιήσουν αυτόν τον μουσικό πλούτο τόσο για τους ίδιους, όσο και για τις χιλιάδες των επισκεπτών, οι οποίοι για να δουν το εύρος και το βάθος του κρητικού πνεύματος θα πρέπει να γευτούν την παράδοση κάθε περιοχής κι όχι να μείνουν απλά στις επιφάσεις της τουριστικής πραγματικότητας. Να μην ξεχνάμε, επίσης, αυτό που με τόση ευστοχία εκφράζει η φωνή του κρητικού λαού, η μαντινάδα: «Λαός που την παράδοση ξεχνά ή την αρνιέται, σαν πλοίο ακυβέρνητο στο πέλαγος πλανιέται!» Ευχαριστούμε όλους όσους εργάστηκαν για την υλοποίηση αυτού το σπουδαίου έργου και ευχόμαστε σύντομα να κυκλοφορήσει ένα DVD, στο οποίο θα περιλαμβάνεται η εκτέλεση κάθε χορού με μαθήματα εκμάθησής του.
Συγχαρητήρια σε όλους! Σταύρος Ν. Σημαντήρης Πρόεδρος ΠΕΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΖΟΥ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής στην προσπάθειά του να βοηθήσει κάθε ενδιαφερόμενο για τη διατήρηση και διάδοση των Ελληνικών Χορών ώστε να έχει στη διάθεσή του πλούσιο μουσικό υλικό, απεφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση μιας σειράς δίσκων με χορούς από κάθε γωνιά του Ελληνισμού. Η αρχή έγινε με την Κεντρική Μακεδονία (ΑΕΜ 017) και σήμερα ολοκληρώσαμε δύο ακόμη δίσκους, ένα με χορούς από την Ελληνική Ανατολή και ένα με χορούς από την Κρήτη που κρατάτε στα χέρια σας. Η ιδέα για την έκδοση ενός δίσκου με τις μουσικές όλων των παραδοσιακών χορών της Κρήτης μας μεταδόθηκε ώριμη από τον Γιάννη Τσουχλαράκη ο οποίος έχει διεξάγει πολύχρονες έρευνες πάνω σ’ αυτό το θέμα. Κοινή υπήρξε η άποψη ότι κάθε μια από τις μελωδίες αυτές να αποδίδεται με τα όργανα εκείνα που παραδοσιακά επικρατούσαν στον τόπο που διαμορφώθηκε ο κάθε χορός και οι ηχογραφήσεις να γίνουν από μουσικούς που γεννήθηκαν στις περιοχές αυτές και διαθέτουν πλούσια βιωματική εμπειρία στους τοπικούς χορούς τους ώστε να διασφαλίζεται και η αυθεντικότητα των εκτελέσεων. Έτσι, προβάλλεται η πλουσιότατη οργανική μουσική κληρονομιά της Κρήτης, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει περιορισθεί κυρίως στη λύρα και το λαούτο αλλά και το ξεχωριστό μουσικό ύφος επί μέρους περιοχών του νησιού. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της προσπάθειάς μας ήταν η σχολαστική τήρηση των μέτρων των μουσικών φράσεων, για να υπάρχει, όπου απαιτείται, αντιστοίχηση με τον τυπικό βηματισμό του χορού. Κάθε ηχογράφημα λοιπόν είναι κατάλληλο για να χορευτεί, δηλαδή αποτελεί χρήσιμο “εγχειρίδιο” για τον κάθε γνώστη, χορευτή ή χοροδιδάσκαλο των κρητικών χορών, ανάγκη που δεν μπορούσε να ικανοποιήσει η μέχρι τώρα δισκογραφία. Για να το επιτύχουμε αυτό, όλοι οι χοροί εκτελούντο μπροστά στους μουσικούς κατά την ώρα της ηχογράφησης από μικρή ομάδα χορευτών. Κατ’ αυτήν την έννοια ο δίσκος αυτός καθίσταται μοναδικός. Η προετοιμασία του ήταν επίπονη και για έναν άλλο λόγο. Πολλοί από τους χορούς αυτούς τείνουν να ξεχαστούν ή έχουν παραποιηθεί. Έπρεπε λοιπόν να διασταυρωθούν πολλές πηγές για την ακριβή παρουσίασή τους και όλοι οι συντελεστές να έχουν πλήρη γνώση και της μουσικής και του βηματισμού του κάθε χορού. Ο φίλος Γιάννης Τσουχλαράκης, βαθύς γνώστης του θέματος και συντονιστής όλων των παραπάνω, συνεργαζόμενος με εκλεκτούς παλαίμαχους και νεότερους καλλιτέχνες, έφερε εις πέρας αυτή την ηχογράφηση που ακούτε, και έγραψε και τα συνοδευτικά κείμενα του δίσκου τα οποία στην πλειονότητά τους αποτελούν αποσπάσματα από δύο βιβλία του: «Οι Χοροί της Κρήτης, μύθος, ιστορία, παράδοση», Αθήνα 2000 (Α Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών) και «Τα Λαϊκά Μουσικά Όργανα της Κρήτης», Αθήνα 2004. Η Παγκρητική Ένωση Αμερικής, αγκάλιασε την ιδέα αυτήν, αντιλαμβανόμενη τη μοναδική αξία πραγματοποίησής της και κάλυψε σημαντικό μέρος της δαπάνης για την ολοκλήρωση του έργου, απορροφώντας ολόκληρη την πρώτη έκδοση, η οποία και αφιερώνεται αποκλειστικά σ’ αυτόν τον ιστορικό φορέα. Το Αρχείο μας αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει όλους τους παραπάνω αλλά περισσότερο την αθάνατη κρητική λεβεντιά που δημιούργησε και διατήρησε αυτούς τους θαυμάσιους χορούς που δείχνουν σε όλους τους λαούς τη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Γιώργος Κωνστάντζος
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΣΚΟΥ
Στην παρουσίαση ακολουθείται μια σειρά από τη Δυτική Κρήτη προς την Ανατολική. Στοιχεία σχετικά με το ιστορικό των χορών, θα πρέπει να αναζητηθούν στη σελίδα Οι Χοροί της Κρήτης. Οι αναφορές εδώ περιορίζονται μόνο σε μερικά τεχνικά στοιχεία καθώς και στα ονόματα των εκτελεστών. 1. Χανιώτικος συρτός: Ο χορός έχει μουσικό μέτρο 2/4 και έντεκα βήματα και χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Ηχογραφήθηκε σειρά τριών σκοπών: α. «Χαλεπιανός» του Νικολάου Κατσούλη ή Κουφιανού, β. «Παραλλαγή του Σελινιώτικου» του Ιωάννη Βουράκη και γ. «Ακολουθία της Συντέκνισσας» του Ιωάννη Αντωνογιαννάκη ή Μαντζουράνα. Βιολί: Θοδωρής Πολυχρονάκης. Λαγούτα: Στέλιος Λαϊνάκης και Πέτρος Καρμπαδάκης. 2. Πεντοζάλι: Βιολί: Χρήστος Χαρχαλάκης. Λαγούτα: Πέτρος Καρμπαδάκης και Παναγιώτης Μπαχτής. 3. Ρόδο: Γυναικείος χορός, παλαιότερα μικτός. Οι χορεύτριες πιάνονται από τις παλάμες στο ύψος των ώμων και σχηματίζουν ημικύκλιο. Το μουσικό μέτρο του χορού είναι 2/4 και τα βήματά του δεκαεπτά. Βιολί: Θοδωρής Πολυχρονάκης. Λαγούτα: Στέλιος Λαϊνάκης και Πέτρος Καρμπαδάκης. 4. Γιτσικιά σούστα: Ανδρικός χορός. Λέγεται και Ρουματιανή επειδή μέχρι πριν μερικές δεκαετίες χορευόταν μόνο στα Παλαιά Ρούματα Χανίων. Ο χορός έχει λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων (με λυγισμένους τους αγκώνες) μέτρο 2/4 και 6 βήματα. Βιολί: Μιχάλης Λουφαρδάκης. Λαγούτα: Στέλιος Λαϊνάκης και Πέτρος Καρμπαδάκης. 5. Ρεθεμνιώτικες κοντυλιές. Είναι η μουσική που συνοδεύει το Σιγανό χορό της Κεντρικής Κρήτης. Σήμερα χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Ο χορός έχει μέτρο 2/4 και 8 βήματα. Ασκομπαντούρα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 6. Ρεθεμνιώτικη σούστα: Ξεκινάει σαν κύκλιος χορός, με εναλλάξ άνδρες και γυναίκες. Αφού χορέψουν ένα κύκλο χωρίζονται σε δύο ομάδες (ανδρών και γυναικών) η μια απέναντι από την άλλη. Στη συνέχεια οι άνδρες πλησιάζουν τις γυναίκες και μεταξύ τους αναπτύσσεται ένας, γεμάτος συμβολισμούς, χορευτικός διάλογος, αρχικά σε παράλληλη διάταξη και εν συνεχεία σε ελεύθερη. Ο χορός έχει μέτρο 2/4 και 6 βήματα. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 7. Ρεθεμνιώτικα συρτά: Αν και η καταγωγή των συρτών ξεκινάει από τα Χανιά, η μεγάλη διάδοσή τους σε όλη την Κρήτη από τα μέσα του 20ου αιώνα, δημιούργησε πολλές τοπικές διασκευές από επώνυμους δημιουργούς. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη και της δισκογραφίας αποτύπωσε πολλές από αυτές τις παραλλαγές κατοχυρώνοντας τις στο όνομά των νεότερων εκτελεστών, ενώ σπάνια αναφέρονται οι πραγματικοί συνθέτες των πρωτοτύπων σκοπών. Ηχογραφήσαμε μια σειρά τριών σκοπών που είναι γνωστοί ως: α. «Χίλιες καρδιές», β. «Ωσάν το έρημο πουλί» (που πρωτοπαίχθηκαν από το Θανάση Σκορδαλό) και γ. «Γαβαλοχωριανός», γνωστός και ως «Αποκορωνιώτικος» ή «Τάσσω σου Παναγία μου», κατά τους Αποκορωνιώτες, ή «Συρτός της νύχτας», σύνθεση που αποδίδεται στον Αντώνη Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο (αρχές του 19ου αιώνα). Λύρα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 8. Κουτσαμπαδιανός: Παραλλαγή του πεντοζαλιού. Χορεύεται μόνο από άνδρες σε κύκλο, με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων (με λυγισμένους τους αγκώνες) και σε μέτρο 2/4. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 9. Αγιοβασιλειώτικες κοντυλιές: Πρόκειται για κοντυλιές του Σιγανού χορού Κεντρικής Κρήτης που παίζονται στην επαρχία Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 10. Πηδηχτός Μυλοποτάμου: Τα τελευταία χρόνια λέγεται και «Ανωγειανός πηδηχτός» ή «Ανωγειανή σούστα» επειδή προβλήθηκε ιδιαίτερα από τους καλλιτέχνες των Ανωγείων. Οι χορευτές πιάνονται σταυρωτά και χορεύουν σε κύκλο. Τα μουσικά μέτρα είναι των 2/4. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Μαντολίνο: Γιώργος Κουτρουμπάκης. Λαγούτο: Γιώργος Αναστασιάδης. 11. Τριζάλης. Γυναικείος κύκλιος χορός, με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων (με λυγισμένους τους αγκώνες). Το μουσικό μέτρο είναι των 2/4 και οι κινήσεις ολοκληρώνονται στα επτά βήματα. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Παναγιώτης Μπαχτής και Γιώργος Αναστασιάδης. 12. Μικρό - Μικράκι. Σήμερα εκτελείται κυρίως από γυναίκες σε κύκλο, με λαβή από τις παλάμες στο ύψος των ώμων. Το μουσικό μέτρο είναι των 2/4 και οι κινήσεις ολοκληρώνονται στα 18 βήματα. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 13. Λαζότης. Αποκριάτικος κύκλιος χορός που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες πιασμένους από τις παλάμες (με λυγισμένους τους αγκώνες). Το μουσικό μέτρο του είναι των 2/4 και τα βήματα οκτώ. Μπαντούρα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 14. Απανωμερίτης. Παλαιότερα μικτός χορός, στις μέρες μας εκτελείται από γυναίκες σε κύκλο. Οι χορεύτριες πιάνονται από τις παλάμες με τα χέρια κάτω. Το μουσικό μέτρο είναι των 2/4 και τα βήματα δέκα. Λύρα με γερακοκούδουνα: Αλέξανδρος Παπαδάκης. Λαγούτα: Γιώργος Κουτρουμπάκης και Γιώργος Αναστασιάδης. 15. Μαλεβιζώτης. Λέγεται και «Καστρινός Πηδηκτός». Χορεύεται σε κύκλο από άνδρες και γυναίκες πιασμένους από τις παλάμες, στο ύψος των ώμων (με τους αγκώνες λυγισμένους). Τα μουσικά μέτρα είναι των 2/4 και τα βήματα δεκάξι. Σύγχρονη λύρα: Αστρινός Ζαχαριουδάκης. Λαγούτο: Πέτρος Καρμπαδάκης. 16. Ξενομπασάρης: Είδος σιγανού χορού με 6 βήματα σε μουσικό μέτρο 2/4 που βηματικά και μουσικά μοιάζει με τον τοπικό σκοπό «Μανά», έκφραση του σιγανού Ανατολικής Κρήτης. Άνδρες και γυναίκες πιάνονται χιαστί και χορεύουν σε κύκλο. Βιολί: Βαγγέλης Βαρδάκης. Κιθάρα: Αντώνης Μπαριταντωνάκης.
Ξενομπασαρικάκι μου, ξενομπασάρικό μου, σγουρό μελαχροινάκι μου, και να ‘σουνε δικό μου. Λάμπει το προσωπάκι σου σαν τσ’ εκκλησάς το δίσκο κι ολημερίς να σε θωρώ, ψεγάδι δεν σου βρίσκω. Αγγελοκαμωμένη μου και λαμπαδοχυτή μου και μορφωνιά τση μάνας σου και να ‘σουνε δική μου. Δυο μαυρομάτες αγαπώ, κι οι δυο καστανομάλλες, η μια ‘πό τη Γεράπετρο κι η άλλη ‘πό τσι Μάλλες.
17. Αγκαλιαστός. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Είναι περπατητός χορός και η τέλεσή του αποσκοπεί στο να ακουστούν μαντινάδες από τους συμμετέχοντες. Το «αγκάλιασμα» γίνεται μέσα από μια περίπλοκη διαδικασία, που περιλαμβάνει στην αρχή πορεία φουρκέτας και κατόπιν κύκλου. Βιολί: Βαγγέλης Βαρδάκης. Κιθάρα: Αντώνης Μπαριταντωνάκης.
Αγκαλιαστό να κάμουμε, κι έλα ν’ αγκαλιαστούμε και βάστα και στη χέρα σου ρόδο να μυριστούμε. Ποιος κρίνος ωραιότατος σού ‘δωσε τσι ασπράδες και ποια μηλιά δροσομηλιά τσι ροδοκοκκινάδες. Βασιλικέ, που δεν μπορείς χωρίς νερό να ζήσεις όποιος ζητήξει μυρωδιά να μην του τη στερήσεις. Σαν το διαμάντι καθαρό είναι το πρόσωπό σου κι αστράφτει η κάθε σου ματιά μεσ’ το χαμόγελό σου.
18. Πρινιώτης: Πρόκειται για τη μία από τις δύο γνωστές μελωδίες του Μπρα(ϊ)μιανού-Πρινιώτη που χορεύεται με διάφορες παραλλαγές στην ευρύτερη περιοχή του Λασιθίου. Βιολί: Βαγγέλης Βαρδάκης. Κιθάρα: Αντώνης Μπαριταντωνάκης.
Άλλό χορό δε ‘ρέγομαι ωσάν τον πρινιωτάκη που κάνει τρία ζάλα μπρός κι ένα γυρισματάκι. Όχι άλλο σαν εγύρισε ο νους σου σαν ανέμη, εμένα μια μελαχροινή στέκει και μ’ ανημένει. Μα μη θαρείς κι αν μ’ αρνηθείς να πέσω να ποθάνω; καρνάδα βιόλα θα γενώ να σ’ αποκουζουλάνω. Σα θέλεις Άη Γιάννη μου να σ’ άφτω τα κεριά σου κάνε με γειτονόπουλο με τη γειτόνισσα σου.
19. Ζερβόδεξος. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες με τον ένα πίσω από τον άλλον, στην αρχή σε κύκλο και μετά σε ελεύθερη πορεία. Το ιδιόμορφο κράτημά του γίνεται με τη βοήθεια μαντηλιού. Έτσι οι χορευτές τεντώνουν το αριστερό χέρι και πιάνουν το δεξί χέρι του μπροστινού (μπροστά από τον δεξιό ώμο). Έχει 6 βήματα και το μουσικό μέτρο είναι 2/4. Βιολί: Βαγγέλης Βαρδάκης. Κιθάρα: Αντώνης Μπαριταντωνάκης. 20. Ιεραπετρίτικος πηδηχτός. Αστική παραλλαγή του Λασιθιώτικου πηδηκτού που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες σε κύκλο με λαβή από τις παλάμες, στο ύψος των ώμων (με τους αγκώνες λυγισμένους). Έχει μουσικό μέτρο 2/4 και 14 βήματα. Βιολί: Βαγγέλης Βαρδάκης. Κιθάρα: Αντώνης Μπαριταντωνάκης. 21. Στειακός πηδηχτός: Μια ακόμα αστική παραλλαγή του Λασιθιώτικου πηδηκτού. Βιολί: Στέλιος Μανουσάκης. Κιθάρα: Νίκος Αυγουστινάκης. 22. Καντιότα: Το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής στις έρευνές του για τις μουσικές καταγραφές περιηγητών του ελληνικού χώρου, ανακάλυψε και την μουσική του κρητικού αυτού χορού σε καταγραφή του, διάσημου στην εποχή του, Άγγλου αρπιστή Edward Jones που την περιέλαβε στο βιβλίο του Lyric Airs, London 1804. Ηχογραφήθηκε, με το ύφος της εποχής της, από τον Κυριάκο Γκουβέντα στο βιολί και τον Στέλιο Κατσιάνη στο λαούτο. Μπορούμε εύκολα να διακρίνομε τις ομοιότητές της μελωδίας με διάφορες μουσικές φράσεις που σώζονται ακόμα και σήμερα στην Ανατολική Κρήτη, ενσωματωμένες σε τοπικές κοντυλιές. Γι αυτόν άλλωστε το λόγο την συμπεριλάβαμε στην έκδοσή μας μια και ο χορός αυτός δεν χορεύεται πια στην Κρήτη, τουλάχιστον στην ιστορική λαβυρινθιακή μορφή του.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Ιωάννης Θεμ. Τσουχλαράκης. Χορεύει η «Παραδοσιακή Κρητική Παρέα» με τους: Αντώνη Βεντούρη, Μανώλη Οικονομάκη, Θοδωρή Τσούτη, Αντώνη Λουτσέτη και Γιώργο Σαρτζετάκη. Όλοι τους φορούν φορεσιές, μαχαίρια και καδένες οι οποίες είναι χειροποίητες, ακριβή αντίγραφα των γνήσιων.
|
Εφημ. "Κρητικοί Παλμοί", Οκτώβριος 2005
